Fede epaiketa
Capítulo 6
Fede epaiketa
Fede Autoa Inkisizioak heresiaz eta fede katolikoaren aurkako beste krimen batzuez akusatutakoen epaiak deklaratzen zituen ekintza solemnea zen. Ekitaldi judizial bat zen, ikuskizun publiko bat. Plaza ireki batean egiten zen, epaile eta akusatuentzako oholtza altu batekin. Epaiak, aldez aurretik erabakita, zain zegoen jendetzaren aurrean iragartzen ziren.
Gertaerak protokolo zorrotz bat jarraitzen zuen: meza solemne batekin hasten zen, ondoren akusazioen irakurketa eta epaia. Zigortuak euren krimenak irudikatzen zituzten arropa bereziekin identifikatzen zituzten, sambenitoa kasu. Suetara kondenatutako haiek beso sekularrari ematen zitzaizkion, Elizak ez baitzuen zuzenean exekutatzen. Askorentzat, Fede Autoa Inkisizioaren boterearen eta fedearen gaineko kontrolaren ageriko ohartarazpena zen.
Prestaketak hasi dira
1610
Azaroaren 8a da, baina negua iritsi dela dirudi. Plaza jardueraz beteta dago. Zeldetatik jendearen murmurioa entzuten dut, pauso azkarrak, mailuen danba, dena bukatuko den hesolak segurtatzen dituztenak. Edonondik etorri dira: elizgizonak, nobleak, jakinminak. Milaka omen gara gaur hemen, 20.000 baino gehiago, hiri honetan 5.000 pertsona ere bizi ez direnean.
Kartzelariek ganadua bagina bezala prestatzen gaituzte, zalaparta handitzen den bitartean. Begiratzera etorri direnen aurpegiak irudikatzen ditut. Zer pentsatuko dute? Errudun edo biktima gisa ikusiko gaituzte? Ez dakit, eta agian ez du axola.
Salazar epaimahaikide
Epaileen artean Alonso de Salazar Frías dago. Lehenago ikusi dut. Ez da beste inkisidoreak bezalakoa. Bere begiak ez daude gorrotoz beterik, baina ezta errukiz ere. Ez dakit justizia bilatzen duen edo bere eginbeharra bete besterik ez duen egiten. Zer pentsatuko ote du gutaz? Errudunak garela uste duzu?
Gutaz asko idatzi omen du, zalantza egin omen du. Baina orain zalantzek ez gaituzte salbatuko. Bera izango da epaia irakurriko duten hiruretako bat. Bere ahotsak erabakiko du dakiguna. Ezerk ez ditu gure kateak aldatuko, ezta zain dugun patua ere.
Palestrara garamatzate
Kateek lurraren kontra jotzen dute, behatzen gaituzten begi horien guztien begiradak bezain astunak. Zutik gaude, gure ustezko krimenak oihukatzen dituzten sambenito hauek jantzita. Ez dakit nitaz zer idatzi zuten, ez zait axola.
Aurrean, kutxa itxi batek sententziak ditu. Laster irekiko dute. Laster, denok jakingo dugu zer susmatzen dugun. Nire lagunei begiratzen diet. Batzuek isilean egiten dute negar, beste batzuek hutsik dirudite, arimek beren gorputzak utzi balituzte bezala. Ni zutik nago, zain, barrutik dardarka, baina oraindik zutik.
Garena eta izango garen guztia paper horretan idatzita dago
SUtara!!
Sutara!!
Azkenik, inkisidoreak epaia irakurri du. Gutako sei bizirik erreko ditugu. Beste batzuei, berriz, sambenitoa jarriko diete betiko. Bost irudi, kartzelan hil ziren panpinak, gurekin batera erreko dira.
Ez dut oihurik egiten, ez dut negarrik egiten. Entzuten ari naiz, beste norbait balitz bezala hitz hauek jasotzen. Sambenitoaren pisua nire sorbalden gainean sentitzen dut, inoiz desagertuko ez den marka bat bezala. Baina ez naiz erori. Ez dizuet poztasun hori emango.
Agur familia
Hotza hezurretan sartzen zait, baina ez dut ezer sentitzen. Nire barruan dena hutsik dago. Jada ez dago beldurrik, nekea besterik ez. Saiatzen naiz pentsatzen nola iritsi garen honaino, baina burua lainotuta daukat.
Plaza jendez beteta dago, bere oihuak soldaduen aginduekin nahasten dira. Ez dakit gorrotatzen nauten edo ulertzen ez dutenaren beldur diren. Txiki sentitzen naiz, haizeak eramandako hosto bat bezala. Baina begiak ixten ditut. Ez nago hemen. Zugarramurdin nago, mendi eta zuhaitz artean, benetan libre izan nintzen leku bakarra.
Ez adiorik
Badakit hau amaiera dela, baina ez da nire amaiera izango. Beren sugarrekin ezabatuko gaituztela uste dute, baina ezin dute garena erre. Ez ginen sorginak, emakumeak ginen. Lur honetako alabak, inoiz zigortua izan behar ez zuen jakintzaren zaindariak.
Nire amarengan pentsatzen dut, Baztango mendietan, gelditu gabe korrika egiten duen ibaian. Nire gorputza desager daiteke, baina nire oroitzapenak eta nire egia biziko dira. Suak ez du garbitzen, suntsitu baino ez du egiten. Baina gure oroimena edozein sugar baino indartsuagoa izango da. Ahaztuko dute, baina beste batzuek gogoratuko dute. Gu ez gara haien munstroak; haien isla gara, inoiz kontrolatu ez zuten beldurrarena.
Inkisizioa Europan ezarri zen Erdi Aroan eta Aro Modernoan, eta ortodoxia erlijiosoa mantentzeko erakunde gisa eratu zen. Hala ere, haren ondarea milaka pertsonaren jazarpenak eta exekuzioak markatzen du, batez ere sorginkeria eta heresia leporatzen zaien emakumeak.
Hemen, Inkisizioa 1478an ezarri zen eta hiru mende baino gehiagoz jardun zuen. Beldurra, tortura eta errepresioa erabili zituen kontrol sozial eta erlijiosoa mantentzeko tresna gisa. Heresia ezabatzea ez ezik, disidentzia mota oro isilaraztea eta ezarritako arauekiko adostasuna ziurtatzea ere bilatzen zuten ekintzak egiten zituzten.
1610ean Zugarramurdiko epaiketen ondoren, Alonso de Salazar y Frias sorginkeria-salaketen baliozkotasuna zalantzan jartzen hasi zen. Ikerketa sakona egin zuen, eta 5.000 folio baino gehiago bildu zituen, aurkeztutako kasuetan froga sendorik ez zegoela frogatzen zuten lekukotza eta ebidentziekin. Bere lanari esker, Inkisizioak bere prozedurak aldatu zituen, sorginkeriagatiko jazarpenak nabarmen murriztuz.
Zugarramurdiko ekitaldiek marka ezabaezina utzi zuten tokiko komunitatean eta Nafarroa osoan. Akusazioek eta exekuzioek belaunaldiz belaunaldi iraun zuen beldur eta mesfidantza giroa sortu zuten. Biktimen familiek estigma soziala jasan zuten, eta eskualdea sorginkeriarekin lotuta geratu zen, haien nortasunari eta oroimen kolektiboari eraginez.
Sorgin ehiza Elizak eta Estatuak ezarritako arauei aurre egiten zieten emakumeak zapaltzeko erabiltzen zuten tresna izan zen. Independentzia, ezagutza edo ohiz kanpoko portaerak erakusten zituztenak sorgin eta jazarri gisa etiketatzen ziren. Estrategia horren helburua kontrol patriarkalari eustea eta ahalduntze feministaren edozein modu isilaraztea zen.
"Sorgin" hitza konnotazio negatiboz bete zen, ilunarekin eta arriskutsuarekin lotuz, emakume horietako asko sendatzaileak, erditzaileak eta antzinako jakintzen zaindariak zirenean. Haren memoria aldarrikatzea funtsezkoa da egindako bidegabekeria aitortzeko eta haren erresistentzia- eta jakituria-ondarea ohoratzeko.
