Sorginak

Maria Baztan dut izena, eta hauxe da nire bizitza, hain sinplea eta landa-eremura ainguratua, beldurrak eta ezjakintasunak nola suntsitu zuten kontatzen duen istorioa. dakit kontatuko dudanak nahi baino gehiago gogoraraziko didan, baina hitz egin behar dut. Agian nire ahotsak balioko du inork ez ahazteko Zugarramurdin gertatu zena, behin nire etxea izan zen Baztango haraneko txoko txiki horretan.

Hau sineskeria eta botere istorio bat da. Emakume seinalatuen, justizia okerreko eta zurrumurruen arteko egia ezkutuen kontakizuna. Euskal Herriaren bihotzean, XVII. mendeko Europan sorginkeriak eragindako obsesio gero eta handiagoak haran lasaia harrapatu zuen. Tragedia honen oihartzunak oraindik entzuten dira, intolerantziaren eta beldurraren arriskuak gogoraraziz.

Ezagutu nahi?

Baztan bailara

1. kapitulua

1586

Baztango bailara kontraste-lekua da. Mendi berdeek inguratuta eta ibai kristalinoek bustita, denborak naturaren erritmo motelean aurrera egiten duen babeslekua dirudi. Hemen, neguak luzeak eta hotzak dira, zeru grisak zeruertza irensten dutela diruditenak. Udan, harana biziz betetzen da, nekazariak lurra lantzen eta artzainak beren artaldeak muinoetatik gidatzen.

Baztango jendea bere eskuetatik bizi da: artoa, garia eta garagarra lantzen dituzte, eta bertako produktuak saltzen dituzte inguruko herrixkekin. Urtaroak bere errutinaren konpasa dira, eta egunak zeregin sinple baina funtsezkoez betetzen dira. Bazter honetan, ordea, tradizioek eta sineskeriek naturak berak bezainbeste agintzen dute. Harana lur emankorra da, ez bakarrik laborantzarako, baita historiarako ere.

imagen de un arbol centenario en un bosque mágico del Baztan

Zugarramurdi, istorioa duen herria

Zugarramurdi, nire etxea, mendi artean ezkutatutako herri bat da, non denbora gelditu egiten dela dirudien. Hemen, denok ezagutzen dugu elkar, eta teilatu gorriak dituzten harrizko etxeak paisaiarekin harmonian sakabanatzen dira. Eliza plazan nagusi den arren, kanpaiek mezak, ezkontzak edo hiletak ez ezik, urtaroen erritmoa eta oraindik desagertu nahi ez duten antzinako tradizioak ere markatzen dituzte.

Bizitza erraza da. Emakumeok, nik bezala, landetan lan egiten dugu, animaliak zaintzen ditugu eta belarrak biltzen ditugu erremedioak prestatzeko. Landare bakoitzak helburu bat du: mina arintzea, zauriak sendatzea, edo begiko gaitza uxatzea. Batzuek petrikiloak bezala ikusten bagaituzte ere, beste batzuk marmarrean hasten dira. Herri txiki batean, hitzek azkar bidaiatzen dute eta aizto bihurtzen dira.

Herriak sutsuki ospatzen ditu jai erlijiosoak, baina badira oraindik bizirik dirauten tradizio zaharragoak. San Joan gauean, adibidez, familiek suak pizten dituzte izpirituengandik babesteko eta beren uztak bedeinkatzeko. Etxe bakoitzean, adar berdeak ate eta leihoetan jartzen dira, gaizkiaren aurkako ezkutu gisa. Ohitura horiek gure eguneroko bizitza zerbait zaharragoarekin, sakonagoarekin lotzen duten haria dira.

Hala ere, kristau fedea praktika hauek itzalerantz bultzatzen hasten da. Elizako sermoiek bekatuaz eta deabruaz hitz egiten dute, eta batzuek mesfidantzaz begiratzen diete guretzat beti bizitzaren parte naturala izan diren ohiturei. Zugarramurdi, lehen harmoniarako tokia zena, begirada susmagarriz eta esan gabeko hitzez betetzen hasi zen.

Herri txiki, inpernu handi, baina lagunak beti bihotzean

imagen de un caldero de la época sobre el fuego

imagen del pueblo de Zugarramurdi en la edad media

Euskal mitologia

Euskal Herriko mendi eta basoetan, kondairak haritzak bezala hazi dira, indartsuak eta sakonak. Izaki mitologikoen istorioak eguneroko bizitzarekin elkartzen dira, zerbait handiagoaren parte garela gogoraraziz. Kontakizun hauek, belaunaldiz belaunaldi transmitituak, garai baten oihartzuna dira, non natura lagun eta etsai zen, eta indar ikusezinak gure artean zebiltzan.

Mari

Euskal mitologiako erregina, Mari orekan dagoen naturaren pertsonifikazioa da. Kobazulo sakonetan eta mendi bakartietan bizi da, non bere presentzia haize ahaltsu bat bezala sentitzen den. Irudi zuzena da: lurra errespetatzen dutenak saritzen ditu eta ekaitzez zigortzen ditu lurra zauritzen dutenak, naturarekiko harmonia funtsezkoa dela gogoraraziz.

Sugoi

Sugoi edo Sugar, suge handia, Mariren lagun leiala da. Bere gorputza hodeien artean irristatzen da eta bere energiak harana argitzen duten izpiak sinbolizatzen ditu. Emankortasunaren eta bizitzaren sinboloa da, eta berarekin darama lurra elikatzen duen indarra. Esaten da zerua zeharkatzen duenean euria iragartzen duela zelai egarrituetarako.

Basajaun

Basajauna izenez ezaguna, basa-bizitzaren babeslea da. Bere irudiak, altua eta ilez estalia, errespetua eta segurtasuna ematen ditu. Jakintsua da eta zelaiak eta artaldeak nola zaindu erakusten die gizakiei. Trukean, basoak eta animaliak erreberentziaz tratatzea eskatzen du.

Lamia

Lamiak izaki xarmagarri eta misteriotsuak dira, emakume gorputza eta ahate edo ahuntz oinak dituzte. Ibai eta iturburuen ondoan bizi dira, urre-koloreko ile luzea orrazten, bisitarien zain. Errespetatzen dituztenei laguntzen diete, baina harroputzei ez diete barkatzen. Uraren, bizi-iturriaren eta garbitasunaren sekretuen zaindariak dira.

Akerbeltz

Akerbeltza, ahuntz beltza, boterearen eta lurrekiko loturaren sinboloa da. Emankortasunarekin eta ugaritasunarekin lotzen da, baina baita batzuek debekatutzat jotzen dituzten erritualekin ere. Zugarramurdin, bere irudia ez da soilik beldurgarria, baizik eta naturaren indar zaharrekiko lotura gisa gurtzen da.

Galtzagorri

Txikiak eta bizkorrak, Galtzagorriak iratxoak dira, etxeko eta landako lanetan laguntzen dutenak. Horren truke, errekonozimendua eta bidezko tratua eskatzen dute. Ezezagunak badira, bihurrikeriak eragin ditzakete, baina ondo zainduz gero, aliatu leial eta eraginkorrak dira edozein zereginetan.

Tartalo

Tartalo, mendietako ziklopea, figura ikaragarria eta bakartia da. Itxura beldurgarria badu ere, bere lurraldea errespetatzen dutenekiko babeslea izan daitekeela esaten da. Kobazuloetan bizi da eta naturaren jatorrizko indarra sinbolizatzen du, basatia baina beharrezkoa dena.

Sorginak

Sorginak emakume jakintsuak dira, antzinako landare eta erritualak ezagutzen dituztenak. Askok beren botereengatik beldur dieten arren, euskal mitologian ere errespetuzko figurak dira. Gizakiaren eta mundua gobernatzen duten indar ikusezinen arteko lotura irudikatzen dute, ukigarria dena espiritualarekin lotuz.

Hurrengo
kapitulua

→